05 Σεπ Μα βλέπουν μπάλα οι τυφλοί;
Βιωματικό άρθρο του Θοδωρή Τσάτσου
Οι πρώτες μνήμες που έχω από οποιοδήποτε αθλητικό γεγονός, είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Βαρκελώνης. Ήμουν 5 και το μόνο που θυμάμαι αμυδρά, είναι το μεγάλο μου αδερφό, ενώ παίζουμε να με αφήνει σύξυλο και να τρέχει να ανοίξει την τηλεόραση για να παρακολουθήσει κάτι που δεν καταλαβαίνω. Παρατηρώντας λίγο πιο προσεκτικά, αντιλήφθηκα πως το ίδιο γινόταν σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο με αγώνες ποδοσφαίρου και μπάσκετ. Δεν είχα ιδέα για τίποτα από αυτά. Ήξερα μόνο πως ο αδερφός μου υποστήριζε την ΑΕΚ. Φυσικά και εκείνος, θεωρώντας πως δεν θα με ενδιέφερε να παρακολουθήσω αγώνες μιας που δεν βλέπω, δεν μου πρότεινε ποτέ να δούμε κάποιον παρέα. Να όμως, που λίγα χρόνια αργότερα, μια Κυριακή πρωί συγκεκριμένα, καθώς προσπαθούσα να αποφύγω το διάβασμα για τα μαθηματικά της Τετάρτης Δημοτικού, πέτυχα στην τηλεόραση ένα ντέρμπι (έτσι το είπε ο εκφωνητής) της ΑΕΚ με τον Παναθηναϊκό σε επανάληψη. Αποφάσισα να προσπαθήσω να καταλάβω λοιπόν τι ήταν αυτό που ήταν τόσο σημαντικό για τον αδερφό μου.
Θυμάμαι πως παρακολούθησα το παιχνίδι με πολύ μεγαλύτερη επιμέλεια από αυτήν που έδειξα ποτέ για κάποιο σχολικό μάθημα. Με τη βοήθεια του εκφωνητή, άρχισα να μαθαίνω τους κανόνες. Ύστερα, άρχισα να απομνημονεύω ποιοι είναι οι παίκτες της ΑΕΚ, γιατί φυσικά και εγώ αυτή θα υποστήριζα. Αυτό ήταν πολύ χρήσιμο, καθώς μαθαίνοντας τα ονόματα των παικτών, θα ήξερα πότε έχει η ομάδα μου την μπάλα και έτσι θα μπορούσα να παρακολουθώ απερίσπαστος την εξέλιξη του παιχνιδιού. Όσο περνούσε η ώρα, συνειδητοποιούσα πως η θέαση του αγώνα έπαυε να είναι απλώς μια άσκηση μνήμης για μένα και άρχιζε να μου γεννά ενδιαφέρον και συναισθήματα. Όταν το ματς τελειωσε, ήξερα πολλά για το ποδόσφαιρο, για την ΑΕΚ, αλλά κυρίως, ήξερα πως πλέον αυτό θα γινόταν ένα μεγάλο κομμάτι της καθημερινότητας μου. Από την επόμενη κιόλας Κυριακή, έκπληκτος ο αδερφός μου, θα άρχιζε να με βλέπει να ακούω με πάθος τους αγώνες της ΑΕΚ στο ράδιο και την τηλεόραση, να πανηγυρίζω έξαλλα τις νίκες, να θρηνώ για τις ήττες και να έχω έντονες γνώμες και προτιμήσεις για το ποιοι παίκτες θα έπρεπε να παίζουν και ποιοι όχι. Όποτε υπήρχε η επιλογή, προτιμούσα τις τηλεοπτικές περιγραφές, καθώς μου άρεσε που περνούσε αρκετά ο ήχος από το γήπεδο. Μου άρεσε που άκουγα περισσότερο τον κόσμο, τα συνθήματα, ακόμα και τον ήχο της μπάλας και τις υποδείξεις του προπονητή μερικές φορές, παίρνοντας ταυτόχρονα όλη την πληροφορία από την μετάδοση.
Την ίδια ακριβώς διαδικασία, ακολούθησα λίγο αργότερα και με το μπάσκετ, με όμοια αποτελέσματα. Μάλιστα, το ενδιαφέρον μου ήταν τόσο έντονο και η συγκίνηση μου τόσο μεγάλη, που άρχισα να παίζω και ο ίδιος ποδόσφαιρο και μπάσκετ μαζί με 4-5 φίλους μου στο σχολείο τυφλών. Ήταν και εκείνοι πολύ ενθουσιώδεις οπαδοί, κάτι που ως τότε δεν γνώριζα. Η αγωνία για τα ματς της Κυριακής, η καζούρα της Δευτέρας στους ηττημένους και ο τρόμος της όταν επρόκειτο να είμαι εγώ ο αποδέκτης της, ήταν ένας ολόκληρος καινούριος κόσμος δυνατοτήτων, στον οποίο μόλις είχα μπει και με μάγευε.
Θυμάμαι ακόμα την πρώτη φορά που πήγαμε με τον αδερφό μου στο γήπεδο. Μπορεί η παρακολούθηση του παιχνιδιού να μην ήταν τόσο άνετη για μένα, καθώς δεν υπήρχε φυσικά περιγραφή όπως στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση, αλλά ο παλμός της εξέδρας, η ένταση κάθε χαμένης ευκαιρίας ή ο πανηγυρισμός ενός γκολ μαζί με ανθρώπους που δεν γνωρίζεις καν, ήταν τόσο δυνατή εμπειρία, που άξιζε και με το παραπάνω. Από συζητήσεις με άλλα τυφλά άτομα, έμαθα πως πολλοί έλυναν το πρόβλημα της απουσίας εκφωνητή από το γήπεδο, έχοντας μαζί τους κάποιο φορητό ραδιόφωνο. Προσωπικά όμως, κάθε φορά που πήγαινα στο γήπεδο, προτιμούσα να δίνω το βάρος στην ατμόσφαιρα και να παίρνω τις βασικές πληροφορίες για την εξέλιξη του παιχνιδιού, από την παρέα που είχα μαζί μου.
Ένα πολύ σημαντικό πράγμα που χρωστάω στο ποδόσφαιρο, είναι πως έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κοινωνικοποίησή μου όταν έφυγα από το σχολείο τυφλών και άρχισα να φοιτώ σε Γενικό Γυμνάσιο. Η εικόνα ενός τυφλού παιδιού να μιλά για μπάλα, να διαπληκτίζεται με οπαδούς άλλων ομάδων και να παραθέτει επιχειρήματα μπορεί να ξένιζε στην αρχή, όμως είναι ένα ατράνταχτο παράδειγμα, πως ανάπηροι και μη, δεν διαφέρουν μεταξύ τους τόσο όσο πολλοί πιστεύουν, αλλά αντιθέτως, μπορούν να αγαπούν τα ίδια πράγματα, να κάνουν παρέα, να τσακώνονται και να φιλιώνουν ξανά…
Σίγουρα το ποδόσφαιρο, όπως και όλα τα αθλήματα είναι ένα θέαμα και ως τέτοιο, η εικόνα έχει πρωταρχικό ρόλο στην απόλαυση του. Αυτό όμως, καθόλου δε σημαίνει πως τα τυφλά άτομα μένουν ασυγκίνητα. Τόσο η προσωπική μου εμπειρία, όσο και η επαφή μου με άλλους τυφλούς, αποδεικνύει πως η απουσία όρασης, δεν εμποδίζει απαραίτητα ένα άτομο να ενδιαφερθεί για κάποιο άθλημα, να νιώσει συναισθήματα, ακόμα και να παρακινηθεί να ασχοληθεί ενεργητικά και το ίδιο με το άθλημα αυτό. Για αυτό το λόγο, πιστεύω πώς είναι αναγκαία και με μεγάλη σημασία η λήψη πρωτοβουλιών από τις ομάδες και την Πολιτεία, με σκοπό την ενίσχυση της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία στα γήπεδα. Φυσικά, κάθε ανάπηρο άτομο έχει το δικό του απόλυτα ξεχωριστό βίωμα, άρα οι προτιμήσεις του καθενός για το τι τον διευκολύνει σχετικά με τη θέαση ενός αγώνα ποικίλουν. Με αυτό το δεδομένο, τέτοιες πρωτοβουλίες οφείλουν να σχεδιάζονται κατόπιν έρευνας για τις ανάγκες των αναπήρων (για παράδειγμα, η χρήση ερωτηματολογίου που θα απευθύνεται σε άτομα με μικρή ή μεγαλύτερη εμπειρία στην παρακολούθηση πχ του ποδοσφαίρου, αλλά και με επίκτητη ή εκ γενετής αναπηρία, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο σε τέτοιες περιπτώσεις), προκειμένου να είναι πιο αποτελεσματικές.
Φυσικά, η σωστή εκπαίδευση των ανθρώπων που θα εμπλακούν στα αντίστοιχα εγχειρήματα προσβασιμότητας, είναι επιτακτική.